Analiza popytu

Analiza popytu na produkowane przez przedsiębiorstwo wyroby jest równie ważna jak analizy innego rodzaju. Dochody i zyski przedsiębiorstwa zależą w dużym stopniu od popytu na jego produkty. Przy relatywnie stabilnym popycie można planować długie serie produkcji, w przeciwnym razie plany muszą być elastyczne, serie produkowanych wyrobów krótkie.

Popyt jest pojęciem dobrze znanym z ekonomii – jest to liczba jednostek danego towaru lub danej usługi, którą konsumenci są skłonni nabyć w ciągu pewnego okresu czasu, w kreślonych warunkach. Warunki te, to różne czynniki (zwane popytotwórczymi), od których zależy wielkość popytu.

W ekonometrycznej analizie popytu wykorzystywane są modele ekonometryczne, które noszą nazwę funkcji popytu. W modelu zmienną objaśnianą jest popyt na określone dobro, w skali mikro- lub makroekonomicznej, zmiennymi objaśniającymi zaś – czynniki popytotwórcze. Tymi zmiennymi objaśniającymi mogą być na przykład: cena danego dobra, ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych), poziom płac, wielkość dochodów ludności, wielkość rodzin, stopa inflacji, stopa oprocentowania oszczędności, kredytów, pora roku (sezonowość), warunki klimatyczne, wydatki na promocję i reklamę, jakość wyrobów, działalność konkurencji, itp. Ogólnie więc funkcję popytu można zapisać następująco:

gdzie Q – wielkość popytu na dane dobro

         X₁, X₂, …X_k – zmienne wpływające na popyt

e – odchylenie losowe

Funkcja popytu jest modelem ekonometrycznym szacowanym na podstawie odpowiednich danych statystycznych, które powstają w wyniku obserwacji wszystkich zmiennych występujących w modelu. Uzyskanie odpowiednich danych statystycznych dotyczących zmiennych objaśniających teoretycznie nie stwarza większych problemów. Znacznie gorzej jest z obserwacją zmiennej objaśnianej. Zgodnie z definicja tej zmiennej jest to gotowość klientów do nabycia danego towaru w określonej ilości. Rozwiązaniem jest zastąpienie popytu na dane dobro wielkością jego sprzedaży. Jednak wolno tak postąpić tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z gospodarką rynkową. W gospodarce sterowanej centralnie, rzadko popyt i sprzedaż są sobie równoważne.

Zmienne objaśniające, czyli czynniki popytotwórcze, można podzielić na cztery zasadnicze rodzaje:

1.    cena danego towaru (usługi)

2.    dochody ludności

3.    ceny innych dóbr (komplementarnych i substytucyjnych)

4.    pozostałe czynniki popytotwórcze.

Analizą popytu konsumpcyjnego zajmowało się wielu ekonomistów, wśród nich ekonometryk niemiecki E. Engel, który w 1957 r. Zaobserwował pewne prawidłowości, znane do dziś jako tzw. prawo Engla. Oto ono:

1.     udział wydatków na żywność maleje w miarę wzrostu dochodów (są to wydatki na dobra niższego rzędu)

2.     udział takich wydatków, jak np. na mieszkanie, odzież, opał, itp. nie zależy od dochodów

3.     udział wydatków na towary luksusowe rośnie wraz ze wzrostem dochodów.

Krzywe (funkcje) opisujące zależność popytu od dochodów ludności nazywa się krzywymi Engla. Krzywe te można aproksymować następującymi funkcjami (w skali mikroekonomicznej)

Szczególną grupą aproksymant krzywych Engla są tzw. funkcje Törnquista, który na podstawie własnych badań zasugerował następujące funkcje:

Dla dóbr i usług niższego rzędu

Dla dóbr i usług podstawowych (pierwszej potrzeby)

Dla dóbr i usług wyższego rzędu (względnie luksusowych)

Dla dóbr i usług luksusowych

Znajomość funkcji popytu umożliwia przeprowadzenie analizy popytu. Podstawowym narzędziem tej analizy jest elastyczność popytu.

Elastyczność popytu względem i-tego czynnika popytotwórczego określa względną zmianę wielkości popytu (w procentach) spowodowaną względną zmianą i-tego czynnika o jeden procent (przy ustalonym poziomie pozostałych czynników popytotwórczych):

Jeśli postać analityczna funkcji popytu nie jest znana, ale znany jest poziom popytu Q₁ przy danej wartości i-tej zmiennej objaśniającej x_1i oraz poziom Q₂ przy innej wartości i-tej zmiennej objaśniającej x_2i, wówczas można obliczyć elastyczność łukową:

Jeśli zaś znana jest postać analityczna funkcji popytu, to wtedy na jej podstawie oblicza się elastyczność punktową:

Interpretacja elastyczności jest następująca: elastyczność jest to oczekiwany względny przyrost popytu, tj. sprzedaży (np. w procentach) spowodowany jednostkowym przyrostem i-tego czynnika popytotwórczego (np. o 1%) przy założeniu, że pozostałe zmienne objaśniające nie zmieniają się.

Jeśli zmienną objaśniającą jest cena danego dobra wówczas taka elastyczność nazywana jest elastycznością cenową. Z reguły elastyczność cenowa jest ujemna, chociaż w szczególnych przypadkach może ona przyjmować wartości dodatnie. Nie będziemy ich tu jednak rozpatrywać. Elastyczność cenową oznaczymy symbolem EQ_P.

1.     Jeśli EQ_P=–1 wówczas popyt na dane dobro jest popytem proporcjonalnym (neutralnym). W takim przypadku całkowity przychód ze sprzedaży nie zależy od ceny danego dobra (P), gdyż np. n-krotne zwiększenie ceny spowoduje również n-krotny spadek sprzedaży:

2.     Jeśli EQ_P<–1, wówczas taki popyt na dane dobro nazywamy popytem elastycznym, całkowity dochód ze sprzedaży spada wraz ze wzrostem ceny, a rośnie wraz ze spadkiem ceny.

3.     Jeśli EQ_P>–1 wówczas taki popyt na dane dobro nazywamy popytem sztywnym. Całkowity przychód ze sprzedaży spada wraz ze spadkiem ceny, a rośnie wraz ze wzrostem ceny.

Jeśli uzależnimy popyt tylko od dochodów osobistych, to elastyczność względem tej zmiennej objaśniającej będziemy nazywać elastycznością dochodową (EQ_I). Dla wielu dóbr elastyczność dochodowa jest dodatnia, ale dla niektórych ujemna (dla dóbr niższego rzędu), gdyż w miarę wzrostu dochodów konsument rezygnuje z zakupu tych dóbr zastępując je luksusowymi.

Przy elastyczności dochodowej dodatniej rozwój gospodarczy jest czynnikiem korzystnym dla przedsiębiorstwa. Dlatego w takiej sytuacji wskazane jest śledzenie koniunktury gospodarczej i jej prognoz.

Popyt zależy też od ceny innych dóbr i usług. Elastyczność popytu na dany produkt w zależności od ceny innego produktu definiujemy również tak samo jak wszystkie poprzednie elastyczności, uzależniając popyt tylko od ceny innego dobra. Oznaczymy ją symbolem EQ_PX, gdzie symbol PX oznacza cenę innego dobra (X). Tę elastyczność nazywa się elastycznością krzyżową lub elastycznością substytucji. Znak tej elastyczności świadczy o charakterze zależności popytu na dane dobro od ceny innego dobra. Jeśli:

EQ_PX,>0 – oba dobra są względem siebie substytucyjne

EQ_PX,<0 – oba dobra są względem siebie dobrami komplementarnymi

EQ_PX,=0 – popyt na dane dobro nie zależy od ceny dobra drugiego, dane dwa dobra są od siebie niezależne

Mapa strony ekonometria.4me.pl

Copyright © ekonometria.4me.pl 2005-2013. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania, redystrybucji, publikacji lub modyfikacji jakichkolwiek materiałów zawartych na stronie internetowej , bez wcześniejszej pisemnej zgody autorów.

Analiza popytu